Ram le Miphun: "Kan Ram Le Miphun Sersiam Caan A Cu Cang!"

“Kan Ram le Miphun Sersiam Caan A Cu Cang!”

(Danny Bawibikthawng)
Date: January 30, 2012

Sersiam timi biafang hi thuk deuh in kan hei purhdah i kau deuh in a sullam kan hrilhfiah a siahcun a rawk cangmi le a rawprai cangmi hna lawng kha remh tthan timi lawng nih khin  a hei huap dih kho hnga lo i kapkhat lei in a ttha ko rua tiah ruahmi thil zong kha zapi caah khupthal van leh i van tunmer hnu ah ttha deuh le caansau deuh nguh kho ding in van remh nolh tthan zong khi a hei sawh chih hnga.

“Kan Ram le Miphun Sersiam Caan A Cu Cang” timi tlangtar in  capar kan rak ttial tik ah tampi chim hau lem lo in Pathian pekmi kan Chinram cu sersiam ding hirmhirm a herh cang tihi kan i fiang dih cio cang ko lai. Amizeipaoh zong nih kan hmurkaa zong in kan chimrelmi a tam cang. Sihmanhsehlaw, kan chim kan rel tluk in kan kut nehnang hi hmuh a si rih lo. Cucu ruah ahcun ngaihchiat awk taktak a si. Kan ram sersiam a herh ko tiah kan theih ko i sersiam hram kan thok lomi hi minung dirhmun lei in zoh tik zong ah dotlalo ngaimi thil a si i Pathian bia zong nih hihi sual a si a ti. Jeim cakuat chung ah, “Cucaah cun hi a tthami thil hi ka tuah awk a si tiah a hngal ko ttung i a tuah lomi cu misual a si” (Jeim 4:17) tiah kan cawnpiak.

Naite ah Chinmi milu 6000 renglo umnak Indianapolis khua ah miphun caah nunnak thaap in kum 23 renglo rian a ttuanmi CNF le mipi biaruahnak an ngei. Cukaa hmun i CNF leiin chimrelnak nawl a ngeitu, Dr. Salai Ngun Cung Lian (Chief Judge and Secretary of Strategy and Research Dept.), nih a chimmi cu “kan ram le kan miphun sersiam caan a cu cang. Cu sersiamnak rian cu a ho ttuanvo dah a si hnga tiah cun nangmah le keimah kan ttuanvo a si. A ho nu, a ho pa, rian a si tiah kut dong sawh awk an um lo. Cun a tuhi kan ram sersiamnak ding caah a caan lio te a si.” tiah a ti. Mipi lungthin chungah khua tampi a kan ruah ter. Minung hi kanmah sining cio in thil ti khawh tthawnnak a ngei cio mi kan si. Kan tuah ttuan khawhmi belte kan i khat hna lo. Hmantlak lomi  minung kan um lo nain hman khawh lomi minung belte cu kan rak um. Sihmanhsehlaw, atu kan dirhmun ahcun a ho paoh hman khawhmi dirhmun kan dir ding hi a biapi tuk. 

Minung kan sinak ah zeiruaramlo le zeicahmanh ah hman awktlak lomi sihi kan duh lo bikmi le kan i nautat bikmi thil a si awk a si. Santlai lomi tiah ruahmi hmanh nih eibar chuak lomi na si ticu kan i fahsak tuk. Cu a si kun le, atu ah kan ram le kan miphun caah zei santlaihnak dah kan ngeih kun? Kan tuah khawhmi thil a simi hnih khat ah tah zeitluk in dah i baitaknak kan ngeih i zeitluk in dah kan i pekchanh khawh? Hi tluk i kan ram le kan miphun nih a kan herh lio caan ah kan i phiakzuk in kan i theihterlo a si ahcun Pathian hmai zongah dotla kan si kho bal lai lo. Minung hi caan saupi a nung ding kan silo. Cu he pehpar in, Pathian bia zong nih minung cu “minmei zaammi bantuk, atute a hung um i a lo zaumi bantuk pei na si ko cu.” (Jeim 4:14) tiah a ti. Kawl nih phungthluk ttha ngaimi an ngeih i cucu “Sai (vui) a thih ah cun aho (Ivory) a tang i minung a thih ve ah cun a min (Reputation) tang ve seh” an ti. Kan min hi thlanlung cung  men lawngah maw ttial siseh kan ti lai? asiloah kan miphun tuanbia ah le kan miphun hawi hna lungthin catlap cungah man ngeimi roling tuanbia ah dah caam  seh ka ti lai?, tihi ruah cio hna usih.

Chin Youth Organization in North America (CYONA) hi Chin mino kan i funtomnak ding caah Pathian nih thluachuahnak a kan pekmi bu pakhat a si. Chin mino tambik kan i funtomnak hmun zong a si fawn. A milu kan tam lawng siloin kan  Chin mino hna chungin thil ti kho deuhmi le amah amah timi vialte zong  an umnak hmun a si. Chin mino 5000 tluk deng umnak CYO chung ahhin kan miphun le kan ram caah aa biatakmi minung pazeizat khi dah kan va um hnga? Cu chung cun tah nang le kei kan itel ve maw? Pathian nih Israel miphun caah a ho dah ka thlah lai tiah ati lio ah khan Isaiah nih cun “Bawipa, keimah ka kal lai, ka thlahtuah” (Isaiah 6:8) tiah a leh colh. Laimi tam deuh cu upatnak le rumra ngei deuh in sawm hnu lawng ah karhlaan le ttuan aa timmi kan si rih. Cutimen i lungput kan ngeih le cutimen dirhmun lawng i kan dir rih asiahcun a nautaa tuk rih mi lungput ngeimi kan si caah kan ram le kan miphun cu a dam kho rih lai lo. Mi a tei khomi dirhmun chimlo, mah le mah hmanh aa hruai khomi dirhmun ah kan dir rih lo tinak a si hnga. Isaiah bantukin kan ruahnak dihlak, kan thazaang dihlak, kan caan dihlak le kan sining diklak in kan miphun le kan ram caah “Keimah Ka Um Hih!” tiah a ti kho ve ding kan um lai lo maw?

Phungchimtu cauk chung ah “Zeizong vialte caah hin caan a um cio i vanrang tang i a ummi thil vialte nih hin caan an ngei dih” (Phungchimtu 3:1) tiah kan hmuh . Chim caan zong a um i ttuan cang zong a um. A caan lio te ah thil hi kan tuah kan ttuan lo asiahcun ruahsur hnu i lo duah bantuk men a si hnga. Atuhi kan ram sersiam caan a si. Atuhi kan ram caah i pekchanh caan a si. Atuhi kan ram le miphun caah ruahnak le ngeihchiah chawva in thazaang chuah caan a si. Kanpa Rev. Gordan Za Thio nih 2011 i US a rak kan tlawn lio ah Indianapolis ummi kan miphun hawi hna sinah Pathian Bia cawnpiaknak (Kharuseih)  a rak tuah. Cu i a chimmi cu “Minung hi kan rak chuak laklawh ttung cang i… Minung hi kan min menmen lawng kan siawk a silo” tiah nolh chih in a chimmi Youtube i an thlahmi ah ka rak ngaih ve.  Cuhe pehtlai in ruah tik ah minung hi kan rak chuah laklawh cang caah le kan rak nun laklawh ve cang caah kan nun hi kan ram le kan miphun caah sullam ngei le man ngei in kan hman awk a si. Chin mi cu min tthattha hi kan i sak tawn. Min ttha ngeih cu thilttha a si ko. Asinain, mi cheukhat cu kan min lawng hi a ttha i kan nunnak taktak zoh tikah kan min tluk hmanh in kan sining hi man a ngei lo. Sihmanhsehlaw minung hi kan min menmen lawng siloin kan ruahnak le kan tuahsernak tu ah kan min nak in man ngei deuhmi kan si tihi langhter hna  usih.

Chinmi cu sifak harsami miphun kan si. Mi nih bawmh lengmangmi le mi nih bawmh a herhmi dirhmun in  caan saupi khuasami kan rak si. Atuah Pathian nih a kan zaangfah i ram ttha tampi ah kan phan. Pathian nih damnak a kan pek i kutke tlamtling tehe rian kan ttuan hnu zong ah mi nih a kan bawm hnga maw timi lungput a ngei rihmi kan si. Cu bantuk lungput ruahnak cu a pakhatnak bik ah kan i remh i kan i sersiam ding ah a herhmi a si. Pathian sinah thla kan cam tik zongah “Maw Bawipa, kan Chin miphun hi kan zaangfah law mi nih bawmh hau mi dirhmun ah dir tiloin mi bawm khotu dirhmun ah kan dir khawhnak lai thluachuahnak kan pe” tiah thla kan cam ding a si.  USA ram i a voi 35 nak President a ttuanmi John F. Kennedy (1917-1963) nih American mipi lungthin chungah pical taktak in roling bia a rak chim mi cu “My fellow Americans, ask not what your country can do for you: Ask what you can do for your country,"( Salai Lairamthang, Sung Sung Pa, nih email a ttial tik paoh ah a ca ttialmi tawne te ah a langhter zungzalmi a si.) tiah a ti hna. Cuve bantukin, atu ah nang le kei zong nih “Kan ram nih zeidah a kan tuah piak khawh lai ti lawng bawh loin kan ram caah keimah nih zei thil ttha dah ka tuah khawh lai?” titu hi fak deuh in kan ruah deuh ding a si.

Kan vawlei ramkip tuanbia zoh tik zongah miphun dang hna zong anmah le ram cio cu anmah tein rak sersiam cio a si. Cu hna lak ah, Baibal chung i kan hmuh kan rel lengmang mi Israel miphun kong hi a tawinak in van langhter ka duh. Israel miphun tuanbia zoh tik ah ram sersiamnak kong tampi hmuh khawh a si. Israel ram sersiamnak ah Pathian nih miphun dang a hmang bal hna lo. Anmah Israel mphun zong nih miphun dang sersiam piak ding cu an rak i ruahchan lo. Nehemiah cauk chungah kan hmuhmi cu Jerusalem kulhnak vampang a rawk timi kan hmuh. Cu lio ah cun Nehemiah cu Artazaksis siangpahrangpa misurhang hrai a tlaitu a si. Siangpahrangpa nih a dawt ngaingaimi a si. Amah pumpak caah cun lungrethei ding zeihmanh a umlo. Tlam a tling dih. Sihmanhsehlaw, Nehemiah cu aa nuam kho lo. A mithmai a tthat lo tik ah Artazaksis siangpahrang pa nih cun “Zeicahdah na hmai a chiat? Na zawt fawn ttung lo? Zeidang siloin, na lung chungin na ngaih a chia i a si ko hih” (Nehemiah 2:2) tiah a ti. Nehemiah nih  “Ka pupa hna thlan umnak khuapi cu a rawk ko i a kutka hna cu mei nih a kangh dih hna tikah hin, zeicahdah hmaichia loin ka um hnga?”(Nehemiah 2:3) tiah a leh. Siangpahrangpa nih cun “Zeidah na ka hal duhmi a si?” ?”(Nehemiah 2:4) tiah a hal tik ah Nehemiah nih cun “Siangpahrang duhnak a si i na hmai ah na sal nih hin mithmai ttha ka hnuh asiahcun, ka va remh nakhnga, Judah ram ka pupa hna thlan umnak khuapi ah cun ka kalter tuah” ?”(Nehemiah 2:5) tiah ah a ti. Cutik ah Nehemiah cu an pupa hna thlan umnak khua le ram ah cun a tlung i ral ttihnung  ral tampi lak ah a miphun hawi hna he cun chunzaan in Jerusalem kulhnak vanpang cu an remh. Hi Jerusalem kulhnak vanpang an remhnak tuanbia hi ttha tein rel tik ah atu miphun kan dirhmun caah fimchimtu le thazaang petu taktak a si tihi hmuh khawh a si. An remh cuahmah lio ah miphun dang hna nih a phunphun in hnahnawhnak an pek hna. Tuk an timh hna. An rianttuan pah hmanh ah an kut khattelei in le an tai ah hriamnam an i tlaih pah rih. Amizeipaoh rianttuan dih a si. Tlangbawi hna le hruaitu upa hna zong anmah le rian cio ah teima tein rian an ttuan. A nunu, a papa, tiloin anmah le tuah khawhmi rian kha an ttuan cio. An ral hna nih nehsawh zeirello in an lim kho naisai lai lo tiah an timi cu Pathian bochan bu le teimaknak he rian an ttuan tik ah cu a rawk cangmi Jerusalem kulhnak vanpang cu ni 52 ah an lim.

Nehemiah cu Siangpahrang inn a umko zongah an pupa hna thlan umnak khua vanpang a rawh tik ah aa nuam kho lo. Nihin kan Chinram a rawh cuahmah le sersiam a herh ko tiah kan hmuh kan theih ko bu ah kan i nuam kho ko maw? Keimah le ka chungkhar kan tlamtlin i kan i nuamh ahcun a za ko kan ti lai maw? Asiloah, kannih cu ram ttha kan um cang ko caah kan ram cu miphun dang hna nih sersiam te ko hna seh tiah dah miphun dang hna cu kan rinh hna lai? Nehemiah le Israel miphun hna nih cun an ram a rawh ko kha an zoh kho lo. Kanmah kan him i kan siam a tlin paoh ah cun a za ko an ti lo. An lungfahnak cu chimrelnak lawng in an donghter lo. Miphun dang hna zong an rinh hna lo i an i bochan hna lo. A hmebik in a nganbik tiang, a nunu a papa tiloin a zapi tein anmah le an tuah khawhmi rian ah teima tein rian an ttuan. Pathian bochan bu le lungrual teima tein an ram sersiamnak caah rian an ttuan tikah a rawk cangmi Jerusalem kulhnak vanpang cu an lim ko.

Cuti i kan ram sersiam a herh kan ti tikah lam khat lawngin sersiam siloin a lamkip in kan sersiam a hau. Rian kan ttuan lai kan ti tik zongah lam khat lawngin ttuan siloin a lamkip in kan ttuan a herh. Sersiamnak caah rian kan ttuan tik zongah pakhat pahnih lawng nih ttuan siloin kan miphun zapi ningin kan ttuan a hau. Kan ttuannak hmun zong hmun khat lawng siloin a herhnak hmun kip ah kan ttuan a herh fawn. A lamkip in kan i sersiam i kan tthancho khawhnak ding ahcun ramkhel rianttuannak ah siseh, biaknak lei ah siseh, sipauzi le a dangdang rianttuannak hna ah kanmah le kan ti khawhmi cio in teimaknak he kan itel cio a herh. Ramkhel rian cu keimah he aa pehtlai lo, biaknak le sipauzi kong cu ka rian asi lo tibantuk lungput hi hrial kho hna usih. Kan ram sersiamnak caah ramkhel rianttuantu hna lawng ttuanvo an ngeilo. Khrihfabu hruaitu hna le a dangdang kan mipi dik lak hna zong ttuanvo kan ngei dih. Chinmi a si na paoh cu kan ram sersiamnak caah ttuanvo kan ngei. Hihi fak piin kan i fian a herh. A kan hruaitu kan u/pa le nih an kaa ba cikcek le a or zong fak dih lak in a kan chimh lengmang, an au lengmang, hi zangfak tuk an si. Kan ram le miphun sersiamnak caah anmah lawng ttuanvo ngeimi bang kan tuahtomi hna hi ruah lengmang ah hin khuaruah tam in zangfak tuk an si.

Cucaah, kannih zong kan ram sersiamnak ding caah a tuhi Pathian nih caan tthabik a kan pek lio a si. Chinmi paohpaoh asimi, ngakchia upa tilo, a nunu a papa tilo, mifim e mihrut e tilo, kan zapi tein kan ram le kan miphun caah ttuan caan a si. Jerusalem kulhnak vanpang remhnak ding ah Pathian nih miphun dang a fial in a hmang hna lo. Chinram sersiamnak caah Pathian nih Chinmi a simi nangmah le keimah thengtheng hman a kan duh. Pasal le nusal aa ti i hmantlak zong a si ve ko mi nih hman lo ding kan si lai cu i nautat tuk ding zong a si. Dr. Salai Bawi Uk Thang nih voi khat ah ca a ttial. “Laimi ka si i ram le miphun ka dawt ko ai ti ve mi nih Chinland Club rianttuannak hmanh  ah a luh duhlomi cu minung zongah ruah ding an si lo” tiah a rak ti. Chikhat te ruah ahcun milai upapi cu bantuk bia chim cu ti a fawi te. Sihmanhsehlaw, kan ram le kan miphun caah zeitlukindah rianttuan kan herh timi aa fiang cang mi caah cun a dik tukmi thil a rak si. Cuti kan ti tikah Chinland Club thengtheng ah luh dih ding hrimhrim a si tinak a si hlei lo. Kan ram sersiamnak ding caah kanmah le kan si khawhnak lam cio in kan itel dih ding a si ti kha chim duhmi cu a si.

Cu a si caah, atuhi kan ram le kan miphun sersiam caan  a si. Kan ram le kan miphun sersiamnak ding caah kan ram le miphun nih nangmah le keimah theng te hi a kan herh. Chinmi a simi paohpaoh hmantlak dih kan si. Hmantlak lomi kan um lo. Hibantuk caan ah hmantlak lomi dirhmun in le hman khawh lomi dirhmun in kan dir lo nak lai kan lung i fim cang hna usihlaw ni nih a kan liam tak  hlan ah lungrual le teima tein ttuan hram thawk cang hna usih.